جزیره قشم بزرگ ترین جزیره خلیج فارس است که طبیعتی شگفت انگیز و پیچیده دارد. جزیره قشم علاوه بر برخورداری از ویژگی های طبیعی، موقعیت خاص استراتژیک در صحنه سیاست دارد. بنا بر مشاهدات آنوبانینی شهر قشم و اطراف آن که دارای اماکن قدیمی‌و بقایای قلعه ها می باشد، حکایت از دوران شهرنشینی و تمدن در ایام گذشته این شهر بندری دارد.

موقعیت جغرافیایی قشم

جزیره قشم در تنگه هرمز حد فاصل بین دریای عمان و خلیج همیشه فارس واقع است و طول آن 130 کیلومتر می باشد. این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندر لنگه، از شمال‌ خاوری به جزیرهٔ هرمز، از شرق به جزیرهٔ لارک، از جنوب به جزیرهٔ هنگام و از جنوب باختری به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسی محدود می‌گردد. فاصله جزیرهٔ قشم (از بندر قشم) تا بندرعباس (۲۰ کیلومتر)، تا بندر هرمز (۱۸ کیلومتر)، جزیره لارک (تا مرکز دهستان لارک) (۹ کیلومتر)، تا جزیره بوموسی (۱۶۳ کیلومتر) و جزیره تنب بزرگ (۱۱۴ کیلومتر) است.

برای اینکه بتوانید با خودرو به جزیره قشم بروید، باید از بندر عباس به بندر «پل» که در فاصله 120 کیلومتری بندرعباس است، سفر کنید. از این بندر می‌توانید خودروی‌تان را سوار لنج‌های مخصوص کرده و در جزیره قشم پیاده شوید. اگر ماشین ندارید هم جای نگرانی نیست. از بندر شهید رجایی با استفاده از اتوبوس دریایی یا از طریق پرواز به جزیره قشم می‌رسید.

جزیره های پیرامون قشم

جزیره های بزرگ پیرامون قشم: جزیره هنگام ، هرمز و لارک هستند. چند جزیره کوچک نیز در نزدیکی قشم وجود دارند که هنگام جزر به قشم وصل می شوند ولی هنگام مد و بالا آمدن آب دریا ارتباطشان با جزیره قشم قطع می شود و علت این نامگذاری نیز این چنین بوده است که به دلیل این که این چند جزیره کوچک فاصله کمی با ساحل جزیره قشم دارند و هنگام جزر و مد به ساحل جزیره میپیوندند و میگسلند همین باعث نامگذاری این چند جزیره کوچک بعنوان جزایر ناز شده است که گویی در پیوستن به جزیره ناز می کنند!

شگفتی جزیره ناز، در این است که کف آن کاملاً مسطح است و ساحل شنی ندارد و اطراف آن با دیواره‌هاى صخره‌اى که ارتفاع آن به 5 تا 10 متر می‌رسد، پوشیده شده است. آرامش و زیبایی سواحل این جزیره و وجود عروس‌های دریایی، صدف‌ها و مرجان‌های رنگارنگ در اطراف آن، زیبایی این جزیره استثنایی را دوچندان کرده است. اگر تصمیم گرفتید تنی به آب بزنید، حواستان به عروس‌های دریایی گزنده باشد. گزش این جانوران شفاف تا چند روز پوست شما را می‌سوزاند.

پوشش گیاهی جزیره قشم

اولین و مهم‌ترین جامعه گیاهی جزیره در جنگل‌های حرا مشاهده می‌شود که گونه‌ای از مانگروها به نام Avicennia marina (به نام ابوعلی سینا، دانشمند پرآوازه ایران) است و گستره‌ای بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر مربع از مساحت جزیره را به خود اختصاص داده‌اند. گیاهان قشم خشکی پسند و حرارت‌خواه بوده و نیاز به رطوبت زیاد در تابستان دارند و بیشتر به شکل درختچه‌های نیم‌بیابانی کوتاه قد قابل مشاهده هستند.

وضعیت حیات جانوری در جزیره

در آب‌ها و خشکی‌های جهان سه سیستم حیاتی از نظر تنوع زیستی از بیشترین تنوع جانوری و گیاهی برخوردارند. این سه اکوسیستم عبارت‌اند از جزایر مرجانی، جنگل‌های حرا و جنگل‌های بارانی. در جزیره قشم و آب‌های پیرامونی آن دو اکوسیستم‌های اول و دوم حضور دارند گونه‌های شناسایی شده پستانداران قشم عبارت‌اند از ۴ گونه خفاش که یک نوع آن خفاش میوه‌خوار است، خفاش میوه‌خوار بزرگ‌ ترین خفاش کشور بوده و بیشتر از قشم گزارش شده‌است.

جونده۴ گونه، یک نوع خارپشت، یک گونه خرگوش، یک گونه روباه و دو نوع نمسی و یک نوع جبیر یا غزال ایرانی نیز در قشم شناسایی شده‌است.

خزندگان شناسایی شده قشم نیز بسیار متنوع هستند. سه نوع مار و ۱۷ گونه مارمولک و یک نوع دوزیست در قشم شناخته شده‌اند.

مهره‌داران قشم:

پرندگان از بیشترین تنوع برخوردارند. فهرست پرندگان شناسایی شده قشم تا سال گذشته ۹۸ گونه بود اما با شناسایی ۷۵ گونه پرنده دیگر، این فهرست در حال حاضر به ۱۷۳ نوع رسیده‌است. برخی از این پرندگان از جمله پرندگان نادر کشورمان هستند که شاهین کبود و حواصیل سبز از آن جمله‌اند. معدود آهوان باقی‌مانده قشم به دشت‌های بسیار زیبای فراز کوه‌ها پناه برده‌اند و آخرین روزهای پرخطر زندگی خود را در آنجا می‌گذرانند. نسل آهو در جزیره قشم به شدت در خطر انقراض است. از این جانواران بسیار زیبا و باارزش که در صورت حضور در جزیره، زیبایی خیره‌کننده‌ای به طبیعت آن می‌بخشد طی سال‌های گذشته هیچ‌گونه حفاظتی به عمل نیامده و با این ثروت‌های باارزش جزیره برخورد مناسبی صورت نگرفته‌است.

دوزیستان و خزندگان جزیره قشم:

با توجه به موقعیت جغرافیای جزیره قشم در خلیج فارس و به دلیل تنوع نواحی اکولوژیک آن و همچنین به دلیل وجود زیستگاه‌های متنوع نظیر: محیط تالابی جنگل حرا، پهنه‌های گلی، تپه ماهورهای متنوع، مناطق بیابانی، شنزارها، سواحل شنی، مناطق صخره‌ای، مزارع و باغ‌های کشاورزی و چمنزارهای فصلی – مطالعه مقدماتی اکولوژیک توزیع و پراکنش دوزیستان و خزندگان جزیره صورت پذیرفت.

وضعیت آب و هوا

قشم در گروه سرزمین‌های گرم و خشک قرار می‌گیرد و این در حالی است که رطوبت نسبی هوا در قشم بالاست. فشار هوا در قشم بین ۱۰۱۵ تا ۱۰۱۸ میلی‌بار جیوه‌است که در تابستان به دلیل گرمای زیاد، فشار هوا به کمتر از ۱۰۰۰ میلی‌بار می‌رسد. دمای متوسط سالیانه جزیره قشم حدود ۲۶ درجه سانتی‌گراد، با متوسط حداکثر و حداقل دمای روزانه به ترتیب ۳۳ و ۱۸ درجه سانتی‌گراد است. اختلاف درجه حرارت فصلی این جزیره بسیار زیاد است. گرم‌ترین زمان‌ها ۱۰ تیر تا ۱۰ شهریور و سردترین ماه‌ها دی و بهمن است. در جزیره قشم حداکثر و حداقل دمای مطلق ۴۶ و 16 درجه سانتی‌گراد به ثبت رسیده‌است.

این جزیره با توجه به تلفیق جاذبه های طبیعی و فرهنگی، پتانسیلهای بسیار زیادی برای گردشگری و مخصوصاً اکوتوریسم دارد. جاذبه های طبیعی این جزیره از جمله شکلهای زمین شناسی، اشکال فرسایشی، منطقه ژئوپارک، حیات وحش و پرندگان جزیره، پوشش گیاهی و جنگلهای حرا، دره ها و تنگه های زیبا، غارهای دیدنی، آبهای نیلگون خلیج فارس و همه همه در کنار جلوه های فرهنگی جزیره از جمله آداب و رسوم، صنایع دستی، موسیقی نواحی جنوب، آثار باستانی و نیز غذاهای محلی, جزیره قشم را به عنوان یک منطقه ویژه اکوتوریسم معرفی می نماید.

با ما همراه باشید با معرفی برخی از جاذبه های طبیعی و گردشگری جزیره زیبای قشم

جاذبه های طبیعی

ژئوپارک قشم
بخش غربی جزیره قشم حد فاصل روستای طبل، سلخ و کانی محدوده ایست که به دلیل وجود فرمهای فرسایشی و زمین شناسانه و جاذبه های فراوان ژئومورفولوژی به عناون ژئوپارک به ثبت یونسکو رسیده است. ژئوپارک قشم تنها ژئوپارک خاورمیانه است و ارزشهای بسیار زیادی برای گردشگری دارد.

جنگل حرا

حرا نام گیاهی است که در مناطق حاره ای و نیمه حاره ای دنیا بصورت غرقابی در آبهای شور رشد می کند و به نام جنگلهای مانگرو مشهور می باشد. این مجموعه جنگلها در سرتاسر جنوب ایران در حاشیه خلیج فارس با فواصل مختلف از بوشهر تا چابهار رشد می کند. عمده ترین جنگلهای حرا و انبوه ترین آنها در شمال جزیره قشم و حد فاصل بین قشم تا بندر خمیر واقع است. جنگلهای حرا زیستگاه بسیار مناسب برای پرندگان می باشد.

انجیر معابد یا درخت سبز

از رستنی های شگفت انگیز مناطق حاره، مخصوصا جزایر خلیج همیشه فارس، درخت همیشه سبز، درخت لور (معروف به انجیر معابد) است که تاجی بزرگ با ریشه های هوایی دارد. میوه نارنجی رنگ درخت لور، مطبوع و خوراکی است. یکی از زیباترین درخت های لور در تم سینتی (منطقه توریان) قرار دارد و در نزدیکی آن، بقعه ای دیدنی با طرح معماری کهن به نام «زیارت پیر» قرار دارد.

دره ستاره ها

دره ستاره های قشم که بومی‌های منطقه به آن «ستاره افتاده» یا «استاره کفته» نیز می‌گویند در روستای برکه خلف و در جزیره زیبای قشم قرار دارد. روستای «برکه خلف» در ۱۵ کیلومتری شهر قشم و در در فاصله پنج کیلومتری از ساحل جنوبی جزیره قرار گرفته‌ است. دره ستاره‌ها در واقع یک ناحیه فرسایش یافته توسط آب‌های سطحی، رگبارهای فصلی و تندبادها است. فلات اولیه که هنوز در بخش شمالی به‌صورت کم و بیش دست نخورده باقی مانده، در ارتفاع بین ۷ تا ۱۵ متری از کف دره قرار دارد و جنس آن ماسه سنگ با سیمان آهکی سست و پر از پوسته‌های فسیلی است. مخروط‌های نوک‌تیز، ستون‌نها و ستونک‌های فرسایشی، آرک‌ها و تیغه‌ها و دیواره‌های نواری از جمله بخش‌هایی هستند که در این دره مشاهده می‌شوند. راه دسترسی به روستای برکه خلف آسفالته است و از روستا تا ابتدای دره ستاره ها، جاده خاکی به طول حدود ۵۰۰ متر و با شرایطی مناسب برای تردد خودروها مهیا شده است.

غارهای خربس

غارهای خربس، به فاصله 11 کیلومتری از شهر قشم (در جاده مجاور ساحل جنوبی) غارهای خربس برسینه کوهی مشرف به دریا و دشتی میانکاسه قرار گرفته است خربس از غارهای دریایی است که براثر گرداب و تخلیه ماسه ها از حفره سنگها به وجود آمده است. عمر غار بسیار طولانی است اما در دوره های پیش از اسلام با افزودن به وسعت غار و بخشهای تالار و دهلیزهای انشعابی به احتمال زیاد از آن برای پناهگاه کودکان، زنان و سالخوردگان به هنگام یورش دشمن استفاده می شده است.

غار نمک

در فاصله ۹۰کیلومتری شهر قشم، در بخش انتهایی جنوب غربی جزیره ( تقریبا به موازات ساحل جنوبی ) کوه گنبدی شکل به ارتفاع ۲۳۷ متر از سطح دریا غار نمک قرار دارد.
وجود رگه های سفید نمک بر بدنه این کوه از دور منظره ای جالب و دیدنی را نمایان می سازد . فاصله دهانه غار نمک از جاده همجوار ساحل دریا حدود ۲ کیلومتر است که توصیه می شود با پای پیاده پیموده شود. درون غار نمک به ویژه در اعماق آن، تاریک است و برای مشاهده استالاکیت های بلورین نمک نیاز به چراغ قوه پرنور است. سقف غار نمک را قندیل های مرمرین و بلورین در اشکال مختلف پوشش داده اند و منظره ای بدیع به وجود آورده اند.

جریان آب نمک در کف غار نیز از منظره های دلپذیر غارهای نمکی جزیره قشم است. رطوبت هوای جزیره و نفوذ آب در غارها سبب فروچکیدن آب نمک اشباع شده بر بدنه قندیل ها می شود و شکل آن را پیوسته تغییر می دهد. از دل کوه نمکدان یک جریان آب زیر زمینی دائمی می جوشد و راه را به خارج می گشاید که پس از حل کردن نمک در مسیر حرکت خود به صورت چشمه نمک در دامنه کوه ظاهر می شود و در گودال مقابل خود حوضچه ای طبیعی به رنگ سفید به وجود می آورد. منظره این حوضچه از دور همچون برف زمستانی دیدنی است. این چشمه در تمام طول سال جریان دارد.
نمک های غار نمک از بهترین نوع نمک سر سفره شناخته شده است و در ترکیب آن عناصر دیگری همچون منیزیم وجود دارد به همین دلیل می تواند به عنوان نمک طبی به ویژه برای مصرف ورزشکاران حرفه ای به صورت کپسول مصرف شود.

با بررسی های به عمل آمده توسط زمین شناسان دانشگاه شیراز و کشور چک معلوم شده که این غار، طولانی ترین غار نمک جهان ( به درازای ۶۴۰۰ متر ) است. نظیر غار نمک جزیره قشم در کمتر نقطه ای از ایران دیده شده است. تحقیقاتی که اخیرا بر روی فضای داخلی غار نمک انجام شده است، حاکی از قابلیت ویژه آن است.باقی ماندن و تنفس در داخل غار نمک قشم می تواند به بهبود بیماران مبتلا به آسم و ناراحتی های تنفسی کمک کند.

جزیره هنگام

جزیره هنگام در جنوب مرکزی جزیره قشم و در حد فاصل 2 کیلومتری این جزیره و در جلوی روستای شیب دراز واقع است. این جزیره از چند روستای مسکونی چون هنگام جدید، هنگام قدیم (عرب)، خماسی و غیل تشکیل یافته و محل بسیار مناسبی برای دیدن حیات وحش از جمله دسته های دلفینها، پرنده ها، جبیر (نوعی غزال) و… می باشد.

ساحل نقره ای در حاشیه جزیره هنگام، ساحل بسیار دیدنی می باشد که شن آن حاوی ذرات ریز و نقره مانندی است که جلوه بسیار زیبایی به آن داده است. جزیره مرجانی هنگام به علت شنا کردن دلفین در نزدیکی سواحلش، به جزیره دلفین‌ها مشهور شده است. آب‌های کناری ساحل هنگام، پر از ماهی‌های زیبای گوره‌خری است که در کمتر جایی از آب‌های کشور نمونه آن را می‌بینید.

این ماهی‌های کوچک، همیشه کنار ساحل در قسمت عمیق آب شنا می‌کنند. برای رفتن به این جزیره، باید ابتدا از خط ساحلی جنوبی جزیره قشم به روستای شیب‌دراز بروید و سوار قایق‌های مخصوصی شوید که شما را به گشت و گذار دور جزیره هنگام و دیدن دلفین‌ها می‌برند.

قلعه پرتغالی ها

قلعه پرتغالی ها، در سال 1507 میلادی آلبوکرک دریاسالار پرتغالی جزایر دهانه خلیج فارس را تصرف کرده و از این طریق برراه بازرگانی دریایی بین هند و اروپا تسلط یافت، چیرگی پرتغالی ها براین آبراه مهم دریایی 110 سال طول کشید. در این مدت آنها به ساختن دژها و استحکاماتی پرداختند که از آن جمله دژهای هرمز ، قشم و لارک است.قلعه قشم با مساحتی بیش از 2 هزار متر مربع از سنگهای آهکی و گچی با ملاط ساروج محلی ساخته شده و طی یک قرن چندین بار استحکام بخشی یافته است. این دژ راست گوشه است. چهاربرج در چهارگوشه و بازوهایی بلند دارد که توپ و منجنیق ها برروی پهنای آن مستقر می شده اند قلعه قشم کاربردی چون یک انبار بزرگ یا جای نگهداری مهمات و سلاح داشته که در مواقع اضطراری به دیگر دژها کمک می رسانده است.سرانجام در سال 1623 میلادی این قلعه و دیگر پایگاهها در دهانه خلیج فارس را یکی از سرداران صفوی متصرف شد و ایرانیان تا امروز براین پرارزش ترین آبراهه دنیا چیره هستند.

چاه های تل آب یا طلا

در ۷۶ کیلومتری شهر قشم و در ۳۰ کیلومتری شمال فرودگاه بین المللی قشم چاه های طلا قرار دارد. در روستای لافت قبل از همه، بادگیرهای منازل روستائی چشم مشتاقان دیدار از قشم را به خود جلب می نماید. پس از آن به محض ورود به لافت و در جوار قلعه نادری حلقه های چاه آب متعدد در داخل گودال دامنه کوه به چشم می خورد که حکایت از تکنولوژی ذخیره آب پارسیان جزیره نشین عهد هخامنشی و دوره زرتشتیان دارد. چون تکنولوژی چاه کنی و قنات تا آنجا که روشن است خاص گبریان و زرتشتیان بوده است. گفته می شود تعداد چاه های طلا به تعداد روزهای کبیسه یک سال شمسی ۳۶۶ حلقه بوده و در گذشته در هر روز از سال درپوش یکی از آنها را باز و از آن استفاده می کردند. بعضی به غلط و به دلیل ارزش بالای آب در جزیره واژه طلا را به آن اطلاق میکنند در حالیکه صحیح آن تلا= تل او = TAL EAU تل آب و(( او)) به معنی آب (به زبان پارسی قدیم و فرانسه امروزی) است.